انواع درمان دندان با لیزر در دندانپزشکی در سال 1402 +جزئیات

 

منظور از لیزر دندانپزشکی چیست؟

لیزرهایی وجود دارند که به طور اختصاصی برای انجام درمان‌های دندانپزشکی (و یا حداقل تسهیل برخی از فرآیندها) طراحی و ساخته شده‌اند، و به این نوع لیزرها به عنوان “لیزر دندان”، “لیزر دندانپزشکی” یا “دندانپزشکی با لیزر” اشاره می‌شود.

لیزرهای استفاده شده در درمان‌های دندانپزشکی کاملاً ایمن و بی‌خطر هستند و از لیزرهای صنعتی تفاوت دارند. پرتوهایی که توسط لیزرهای دندانپزشکی تابیده می‌شوند، معمولاً طول موج‌های متفاوتی با لیزرهای صنعتی دارند و به دندان یا لثه هیچ آسیبی وارد نمی‌کنند.

بر اساس طول موج استفاده شده در لیزرهای دندانپزشکی، ما دو نوع اصلی لیزر بافت نرم و لیزر بافت سخت داریم. بنابراین، زمانی که اشاره به کاربرد لیزر در دندانپزشکی می‌شود، به استفاده از لیزرهای بافت سخت و نرم اشاره داریم که در ادامه به طور مفصل درباره کاربردهای آنها صحبت خواهد شد.

لیزر بافت نرم

لیزرهای بافت نرم به دسته‌ای از دستگاه‌های لیزری اطلاق می‌شود که تأثیر خود را فقط بر روی بافت‌های نرم داخل دهان مانند لثه دارند و هیچ تأثیری بر روی بافت‌های سخت مانند دندان ندارند.

 

 

فرنکتومی

فرنوم‌ها در مناطق مختلف بدن ما وجود دارند و وظیفه آن‌ها محدود کردن حرکات اعضا و اندام‌های بدن است. آن‌ها ساختارهای نرمی هستند و کاربردهای دیگری نیز دارند.

گاهی اوقات به دلایلی فرنوم‌ها بزرگتر و حجیم‌تر از حالت طبیعی خود می‌شوند و ممکن است مشکلاتی را ایجاد کنند. به عنوان مثال، اگر فرنوم لب بالا یا پایین بزرگتر از حالت معمول باشد، می‌تواند باعث ایجاد فاصله بین دو دندان جلویی یا دیاستم شود. برای رفع این فاصله، ابتدا با استفاده از لیزر یا تیغ جراحی، فرنوم اضافی برداشته می‌شود. سپس با استفاده از ارتودنسی یا درمان‌های دیگر (مانند لمینت دندان یا ونیر کامپوزیت)، فاصله کاملاً بسته می‌شود.

اصطلاح استفاده شده برای فرایند برداشتن فرنوم در زمینه دندانپزشکی “فرنکتومی” است. امروزه برای فرنکتومی از لیزر به جای تیغ جراحی استفاده می‌شود.

بلیچینگ دندان (Dental Bleaching)

اگر دندان‌هایتان دچار تغییر رنگ شده به طوری که با مسواک زدن و استفاده از خمیر دندان‌های سفید کننده همچنان رنگ‌شان برنمی‌گردد، باید بلیچینگ دندان در مطب دندانپزشک (In-Office Teeth Whitening) را امتحان کنید.

آفیس بلیچینگ با لیزر (یا سفید کردن دندان‌ها در مطب دندانپزشکی)، فرآیندی است که طی آن از ترکیبات شیمیاییِ سفید کننده (مانند هیدروژن پراکسید یا کارباماید پراکسید) برای سفید کردن دندان‌ها استفاده می‌شود.

طی این فرآیند، پس از آنکه دندان‌ها را ایزوله کردند و از ایمنی بافت لثه مطمئن شدند، ژلی حاوی هیدروژن پراکسید یا کارباماید پراکسید (با غلظت نسبتاً بالا) را روی دندان‌ها قرار می‌دهند. این ژل به خودی خود دندان‌ها را سفید نمی‌کند و باید توسط یک عامل خارجی (مثل نور) فعال شود تا خاصیت سفید کنندگی پیدا کند.

به طور معمول از دستگاه “لایت کیور” برای فعال کردن عوامل سفید کننده در ژل استفاده می‌شود. اما اگر از لیزر بافت نرم (یا لیزر دیود) نیز برای اینکار استفاده شود، اصطلاحاً گفته می‌شود که بلیچینگ با لیزر انجام شده است. بلیچینگ با لیزر دیود از جمله مهم‌ترین کاربردهای لیزر در دندانپزشکی است که استفاده از آن رو به افزایش است.

۴. بهبود رنگ لثه (رفع سیاهی لثه)
احتمالاً شما هم در طول زندگی خود افرادی را دیده باشید که رنگ لثه آن‌ها (با وجود روشن بودن پوستشان) تیره است. مثلاً ممکن است بخش‌هایی از لثه قهوه‌ای یا سیاه باشد. این لکه‌های وسیع سیاه یا قهوه‌ای می‌توانند ناشی از مصرف برخی داروها، برخی بیماری‌ها، ژنتیک یا حتی وضعیتی به نام خالکوبی آمالگام باشند.

اگر تا چند سال پیش هیچ درمانی برای این مشکل لثه وجود نداشت و افراد بدون هیچ امیدی با آن کنار می‌آمدند، اما این روزها می‌توان با کمک لیزر دندانپزشکی (بافت نرم) رنگدانه‌های سیاه یا قهوه‌ای لثه را مورد هدف قرار داده و آن‌ها را از بین برد.

برای از بین بردن سیاهی لثه، معمولاً پرتوهای لیزر دندانپزشکی را بر روی لثه می‌تابانند، پرتوهای تابانده شده طول موج مشخصی دارند و فقط رنگدانه‌های غیرطبیعی لثه را مورد حمله قرار می‌دهند. اگر شما هم کسی را می‌شناسید که چنین مشکلی دارد؛ می‌توانید از کاربرد لیزر در دندانزشکی برای برطرف کردن سیاهی لثه با او صحبت کنید.

بهبود هایپرپلازی لثه با لیفت لثه یا ژنژیوکتومی

برخی از مراجعان ما (مخصوصاً آن‌هایی که برای درمان ارتودنسی مراجعه می‌کنند)، با تورم بافت لثه مواجه هستند. تورم لثه در آن‌ها به گونه‌ای است که لثه به میزان زیاد و بیش از حدی دندان‌ها را پوشانده است. در این بیماران، معمولاً نصب براکت‌های ارتودنسی به سختی انجام می‌شود. زیرا بافت اضافی لثه، اجازه نصب براکت‌ها در موقعیت مناسب را به ما نمی‌دهد.

ما می‌بایست برای نصب براکت‌ها، بافت اضافی لثه را برداریم تا آن‌ها را به راحتی و در جایگاه مناسب نصب کنیم. به عمل برداشتن بافت اضافی لثه در اصطلاح دندانپزشکی ژنژیوکتومی، لیفت لثه یا افزایش طول تاج گفته می‌شود.

اصطلاح لبخند لثه ای با لیزر

در بخش ترمیمی و زیبایی به صورت هفتگی بیماران زیادی مراجعه می‌کنند که مشکل نامرتب بودن دندانی ندارند، آن‌ها حتی تورم لثه ندارند اما ممکن است حین لبخند زدن بخش زیادی از طرح لبخندشان را بافت لثه تشکیل دهد. این افراد در اصطلاح، لبخند لثه ای دارند و یکی از کاربردهای لیزر در دندانپزشکی اصطلاح این نوع لبخندها است.

برای برخی از افرادی که دارای لبخند لثه‌ای هستند معمولاً بافت اضافه لثه را با لیزر بر می‌دارند و خط لثه را کمی عقب‌تر می‌برند. به اصلاح لبخند لثه ای با لیزر به صورت مشابه مورد بالا، لیفت لثه، کانتورینگ لثه یا ژنژیوکتومی هم گفته می‌شود. اصلاح لبخند لثه ای با لیزر معمولا به منظور زیبایی انجام داده می‌شود.

 کاهش دوره نقاهت و ریکاوری بعد از جراحی ایمپلنت

همانطور که می‌دانید ایمپلنت دندان یکی از بهترین روش‌های جایگزین دندان از دست رفته است. برای اینکه دندان یا دندان‌های از دست رفته خود را با ایمپلنت جایگزین کنید، می‌بایست زیر تیغ جراحی بروید و ایمپلنت در داخل استخوان فک شما کاشته شود.

قبل از کاشت توسط متخصص ایمپلنت، بافت لثه برش داده می‌شود تا متخصصان بتوانند با دریل کردن استخوان، پیچ ایمپلنت را در آن فک قرار دهند. پس از آنکه پایه (فیکسچر ایمپلنت) در استخوان فک کاشته شد، بافت لثهِ برش دادهِ شده در اطراف ایمپلنت را بخیه می‌کنند. بهبودی پس از بخیه نیز ممکن است کمی طولانی باشد و برای بیمار مشکلاتی پیش بیاورد.

ما می‌توانیم به کمک کاربرد لیزر در دندانپزشکی کاری کنیم که دوره نقاهت پس از کاشت ایمپلنت کاهش داده شود. به این صورت که پس از کاشته شدن کامل ایمپلنت، با کمک لیزر، بافت اضافی لثه را برداریم یا به اتصال بهتر لثه و پیشگیری از عفونت و خونریزی آن کمک کنیم. با این کار افراد بهبودی خود را سریعتر به دست می‌آورند.

از بین بردن ضایعات بافت نرم

آفت دهان شایع‌ترین ضایعه بافت نرم در داخل دهان است. آفت‌ها دارای مرکزی به رنگ سفید و روشن با حاشیه قرمز یا حتی تقریبا زرد رنگ هستند. احتمالاً شما هم تاکنون آفت زده باشید و علائم ناخوشایند آن مثل سوزش دهان، مشکل در جویدن یا صحبت کردن و … را نیز تجربه کرده باشید. اغلب افراد برای چند بار در طول زندگی آفت دهان می‌زنند و بدون اینکه هیچ درمانی نیاز داشته باشند به راحتی و به خودی خود درمان می‌شوند.

اگر به ندرت آفت دهان می‌زنید نیازی به هیچ درمانی ندارید. اما اگر جزء افرادی هستید که به کررات و به صورت مزمن آفت‌های بزرگ و بدشکل می‌زنید می‌توانید با کمک کابرد لیزر در دندانپزشکی، آفت‌ها را مدیریت و تا حدی درمان کنید. به این شکل که با کمک پرتوهای کم توان لیزر بافت نرم آن‌ها را بردارید.

کاهش و یا از میان بردن تجمعات باکتریایی

کمک به کاهش تجمعات باکتریایی در پاکِت پریودنتال (ساختاری مرتبط با لثه در زیر خط لثه که ممکن است به مرور زمان به محلی برای تجمع باکتری های تبدیل شود) یک کاربرد لیزر در دندانپزشکی عمومی و پریو (لثه درمانی) است. معمولاً قبل یا بعد از فرآیند جرمگیری دندان برای از بین بردن باکتری‌های زیر خط لثه که عامل بیماری لثه هستند، به این ناحیه پرتو لیزر تابانده می‌شود.

تاباندن پرتو لیزر به خط زیر لثه، احتمال ایجاد بیماری مجدد لثه را به شدت کاهش می‌دهد و به اتصال سالم و قوی‌تر بافت لثه نیز کمک می‌کند.

 تسهیل ترمیم کلاس (V) دندان

پوسیدگی دندان ممکن است در بخش‌های مختلف دندان ایجاد شود و همیشه به این شکل نیست که فقط سطوح جونده پوسیده و خراب شوند. دندانپزشکان بسته به اینکه محل پوسیدگی در کجای دندان قرار دارد، به طور کلی پوسیدگی‌های دندانی و ترمیم‌های آن را در ۶ کلاس مختلف (از I تا VI به حروف یونانی) دسته‌بندی می‌کنند.

پوسیدگی‌هایی که در بخش طوق یا گردن دندان هستند پوسیدگی‌های کلاس (V) یا ۵ هستند و معمولا ترمیم آن‌ها کمی چالش برانگیزتر از پوسیدگی‌های دیگر است. یکی از کاربردهای لیزر در دندانپزشکی کمک به تسهیل فرآیند ترمیم پوسیدگی‌های کلاس V است. به این شکل که دندانپزشک بخشی از بافت لثه که روی پوسیدگی کلاس ۵ را گرفته برش می‌دهد تا دید و فضای بیشتر و بهتری برای دندانپزشک جهت ترمیم دندان آسیب دیده و پوسیده ایجاد شود.

اکسپوز یا نمایان کردند دندان نهفته و نیمه نهفته

ما گاهاً ممکن است بیمارانی داشته باشیم که دندان نهفته یا نیمه نهفته داشته باشد. این دندان‌ها به دلیل کمبود فضا (ناشی از عدم رشد کافی فک) و یا ازدحام سایر دندان نمی‌توانند از لثه بیرون بیایند. طی درمان ارتودنسی، ما مجبور می‌شویم که این دندان‌ها را بیرون بیاوریم. پس از در آوردن، ما یا این دندان‌ها را درگیر نیروهای ارتودنسی و سپس با دندان‌های دیگر منظم می‌کنیم و یا اینکه به طور کامل آن‌ها را از دهان بیرون می‌کشیم.

اینکار امروزه با کمک لیزر دندانپزشکی انجام می‌شود و مزیت های زیادی نسبت به روش‌های قدیمی دندانپزشکی دارد. در کل اکسپوز یا آشکارسازی دندان نهفته و نیمه نهفته یکی از کاربردهای اصلی لیزر در ارتودنسی است که بدون خونریزی و درد، دندان‌های پنهان را در معرض دید قرار می‌دهد.

لیزر بافت سخت

نوع دیگری از لیزر دندانپزشکی، لیزرهای موسوم به بافت سخت (Hard Tissue Lasers) هستند. در واقع برعکس لیزرهای بافت نرم (که پرتوهای نوری منسجم تنها بر روی بافت‌های نرمی چون لثه تاثیر می‌گذاشت)، در لیزرهای بافت سخت، پرتوهای نوری تنها بر روی بافت‌های سختی همچون مینای دندان تاثیر می‌گذارند. در ادامه با ۷ کاربرد لیزر بافت سخت در دندانپزشکی آشنا خواهید شد.

۱. کمک به تشخیص دقیق و به موقع مشکلات دهان و دندان

به لطف پیشرفت تکنولوژی‌های جدید، اسکنرهای لیزری خاصی طراحی و ساخته شده که تصاویر سه بعدی با کیفیت بسیار بالایی تولید می‌کنند. این اسکنرها قادرند نمای مفصلی از ساختار جمجمه را در مراحل مختلف رشد و نمو انسان به دندانپزشکان و متخصصان پزشکی نشان دهند.

تصاویر سه بعدی به دست آمده از ساختارهای دهان و دندان (توسط اسکنرهای لیزری) همچنین برای تجزیه و تحلیل نتایج بالینی در درمان‌های دندانپزشکی از جمله ارتودنسی و جراحی فک مفید هستند.

همچنین لیزر دندان، قادر است مشکلات مختلف دندانی شامل پوسیدگی دندان‌ها را از طریق تغییرات نوری و تغییرات سطح دندانی تشخیص داده و به درمان به موقع آن‌ها کمک کند.

۲. درمان حساسیت شدید دندانی

حساسیت دندان‌ها زمانی رخ می‌دهد که لایه محافظ دندان (مینا) دچار تحلیل و فرسایش شود. زمانی که به هر دلیلی ضخامت و پیوستگی این لایه کاهش پیدا کند، اصطلاحاً گفته می‌شود که تحلیل مینا دندان رخ داده است. تحلیل مینا علائم مختلفی دارد و یکی از مهم‌ترین علائم آن، حساس شدن دندان‌ها است که نتیجه بیرون زدن لایه حساس و نازک دندان (یعنی عاج) است.

عاج، زیر مینا قرار دارد و حاوی تعداد زیادی کانال باریک به نام توبول است. برخورد هوای سرد و گرم یا مواد غذایی با دماهای مختلف به این توبول‌ها، باعث حساسیت دندان مخصوصاً در ناحیه طوق یا گردن دندان می‌شود.

یکی از کاربردهای لیزر در دندانپزشکی، کمک به کاهش حساسیت و دردهای دندانی به دنبال تحلیل مینای دندان است. برای کاهش یا التیام این حساسیت معمولا از (لیزر دندان اربیوم) استفاده می‌شود. ثابت شده که تاثیر لیزر دندانپزشکی اربیوم برای کاهش حساسیت شدید دندان‌ها نسبت به روش‌هایِ مرسومِ دیگر بیشتر است.

۳. تسهیل فرآیند اچینگ (Etching)

اچینگ یک تکنیک یا یک فرآیند ساده در برخی از پروسه‌های دندانپزشکی (مانند نصب لمینت یا ونیر کامپوزیت دندان) است. طی فرآیند اچینگ، سطح صاف مینای دندان به سطحی نامنظم و نسبتاً خشنی تبدیل می‌شود تا مواد دندانپزشکی مانند کامپوزیت راحت‌تر به سطح دندان متصل شوند. اگر اچینگ انجام نشود ممکن است مواد باند شده یا چسپیده شده به سطح دندان به مرور زمان استحکام و ماندگاری‌شان را از دست بدهند.

به طور سنتی این فرآیند توسط ماده‌ای به نام اسید اچ (Acid etching) انجام داده می‌شود. اما همین کار را به صورت موثرتر، لیزر دندانپزشکی (Er: YAG) نیز انجام می‌دهد که آسیب کمتری به سطح مینا می‌رساند و تاثیر فرآیند اچینگ را بیشتر می‌کند.

۴. تسهیل فرآیند پر کردن دندان

یکی از مهم‌ترین کاربردهای لیزر در دندانپزشکی ترمیمی، تسهیل فرآیند ترمیم دندان‌های پوسیده است. در روش مرسوم، معمولاً پوسیدگی‌های دندانی را با ابزارهای دستی (مته‌های ظریف دندانپزشکی) تراشیده و آماده ترمیم می‌کنند. اما در دندانپزشکی با لیزر، به جای استفاده از دریل و مته‌های دندانپزشکی، از پرتوهای لیزرِ بافتِ سخت برای از بین بردن پوسیدگی و حاشیه‌های آن استفاده می‌شود. بعد از اینکار، دندانپزشکان می‌توانند دندان را آماده اتصال مواد پر کننده‌ای همچون آمالگام یا کامپوزیت، سرامیک و … کنند.

رایج‌ترین لیزر دندانپزشکی برای کمک به فرآیند ترمیم و پر کردن دندان، لیزر  اربیوم-یاقوت (Er: YAG) است. این لیزر طوری پوسیدگی و آثار آن را از بخش‌های مختلف مینا و عاج بر می‌دارد که هیچ آسیبی به دندان وارد نشود و کوچک‌ترین خدشه‌ای به پالپ دندان نیز نمی‌رساند.

همچنین در برخی موارد، دندانپزشکان ممکن است برای برداشتن یا رفع اتصال پرکردگی‌ها یا ترمیم‌های فرسودهِ قدیمی از لیزر دندانپزشکی استفاده کنند. خلاصه و در مجموع، هر زمان که چیزی درباه پر کردن دندان با لیزر شنیدید، بدانید که منظور تسهیل این فرآیند توسط لیزر است نه چیز دیگر.

۵. پیشگیری از بروز پوسیدگی دندان‌ها

در دو بخش قبل به کاربرد لیزر در دندانپزشکی ترمیمی طی فرآیند پر کردن دندان اشاره کردیم و گفتیم پوسیدگی‌ها با لیزر برداشته می‌شود و با فرآیند اچینگ نیز دندان آماده نصب مواد پر کننده خواهد شد.

به جز این مورد، لیزر قادر است مواد پر کننده دندان را فعال کرده و به سفت و سخت شدن آن‌ها طی فرآیند فتوپلیمریزاسیون در حفره دندان کمک کند. برای مثال لیزر دندان قادر است خمیر کامپوزیت دندان را درون حفره سفت و سخت کند.

همچنین لیزرهای بافت سختی مانند لیزر آرگون به دلیل توانایی فوق‌العاده‌ای که در تغییر خواص سطحی عاج و مینای دندان دارند، دندان‌ها را در برابر پوسیدگی مصون نگاه می‌دارند یا دست کم احتمال پوسیدگی را کاهش می‌دهند. بنابراین در ترمیم‌هایی که با کمک لیزر دندان انجام می‌شود، احتمال پوسیدگی دندان‌ها نیز به مراتب کاهش میابد.

۶. برداشتن لکه‌های سفید بعد از ارتودنسی دندان

اغلب زمانی که صحبت از کابرد لیزر در ارتودنسی یا ارتودنسی با لیزر می‌شود منظور لیزر بافت نرم است. اما لیزرهای بافت سخت، یک کاربرد جزئی و کوچک برای روزهای بعد از درمان ارتودنسی دارند.

برخی از بیماران (آن‌هایی که براکت ارتودنسی دارند) پس از برداشته شدن این براکت‌ها متوجه لکه‌های سفید رنگی بر روی دندان (درست زیر یا اطراف براکت برداشته شده) می‌شوند. این وضعیت نتیجه دمینرالیزاسیون دندان (برداشته شدن مواد معدنی از مینای دندان) است و یکی از کاربردهای لیزر در دندانپزشکی و مشخصاً ارتودنسی، کمک به برطرف شدن این لکه‌های سفید با معکوس کردن دمینرالیزاسیون است.

۷. تسهیل فرآیند روت کانال تراپی یا عصب کشی دندان

روت کانال تراپی یک پروسه بسیار رایج در دندانپزشکی است و به معنای ترمیم و درمان ریشه دندان است (که در اصطلاح عامه عصب کشی دندان خوانده می‌شود). درمان ریشه دندان معمولا زمانی انجام می‌شود که پالپ (مغز دندان) دچار عفونت شده باشد.

برای درمان عفونت پالپ، لازم است که به بخش مرکزی دندان دسترسی ایجاد شده و عفونت موجود را اط میان برداشت. در روش مرسوم از دریل‌ها و ابزار دستی برای دسترسی به پالپ استفاده می‌شود اما امکان چنین کاری با کمک لیزر دندانپزشکی نیز وجود دارد.

در حقیقت، اینجا با کاربرد لیزر در دندانپزشکی اندو (ریشه درمانی) روبرو هستیم که در مجموع به دسترسی، برداشتن عفونت و پالپ آلوده، شکل دادن به کانال و پر کردن دندان عصب کشی شده کمک می‌کند.

فواید و مزایای دندانپزشکی با لیزر چیست؟

• تمامی فرآیندهای دندانپزشکی با لیزر با حداقل تهاجم انجام می‌شود
• برخلاف روش‌های مرسوم دندانپزشکی، پرتوهای لیزری که در فرآیندهای دندانپزشکی استفاده می‌شود هیچ آسیبی به دندان، لثه و سایر بافت‌های داخل دهان نمی‌رسانند
• در این روش هیچ گونه خونریزی و آثاری از بخیه وجود ندارد
• زمان بهبود پس از استفاده از لیزر در دندانپزشکی بسیار کوتاه‌تر خواهد شد
• تورم، ناراحتی و درد کمتری در درمان‌های لیزر وجود دارد
• لیزر میزان ابتلاء به عفونت دندان و لثه را به شدت کاهش می‌دهد
• در این روش شانس بیشتری به ترمیم بافت‌های دهان داده می‌شود
• به طور کلی کاربرد لیزر در دندانپزشکی برای افرادی که ترس و اضطراب دندانپزشکی دارند موجب آرامش و درمان بهتر آن‌ها می‌شود.