لکوپلاکیا چیست؟
لکوپلاکیا با نام انگلیسی leukoplakia وضعیتی است که با ایجاد لکه‌های سفید یا پلاک روی زبان و مخاط دهان مرتبط است. فعالیت‌های تحریک‌کننده‌ای مثل کشیدن سیگار را از اصلی‌ترین عوامل بروز آن می‌دانند. پزشک در معاینه اولیه قادر است چنین پلا‌ک‌هایی را از سایر ضایعات دهانی تشخیص دهد. اما از آن‌جا که لکوپلاکیا را یک ضایعه پیش سرطانی می‌دانند، ممکن است برای تشخیص دقیق‌تر به نمونه‌برداری یا بیوپسی نیاز باشد. ما در این مقاله تلاش کردیم به شما بگوییم که لکوپلاکیا چیست و چطور درمان می‌شود.
با توجه به تعریف سازمان بهداشت جهانی، لکوپلاکیا یک حالت است که با ظاهر ضایعات عمدتاً سفید یا خاکستری رنگ در مخاط دهان همراه است. این ضایعات به صورت لکه‌ها روی زبان، کف دهان یا داخل گونه‌ها دیده می‌شوند و نمی‌توان آن‌ها را به عنوان یک ضایعه دیگر تشخیص داد. برای بروز این حالت، تحریک مداوم یا مزمن غشاهای مخاطی دهان نقش مهمی ایفا می‌کند. این عارضه ممکن است در هر سنی رخ دهد؛ اما بیشتر در بزرگسالان مشاهده می‌شود.
لکه‌های ایجادشده ناشی از لوکوپلاکیا ضخیم، کمی برجسته با بافتی سخت و زبر هستند که ممکن است در طول هفته‌ها یا ماه‌ها به آرامی ایجاد شده باشند. این لکه‌ها اغلب بدون درد هستند؛ اما گاهی در تماس با گرما، غذاهای تند یا تحریک باعث درد و ناراحتی می‌شوند.
درباره مراقبت های پس از کشیدن دندان بیشتر بدانید
انواع لکوپلاکیا کدامند
بیماری لکوپلاکیا به دو شکل اصلی ظاهر می‌شود: همگن و غیرهمگن. هر یک از این‌ها ویژگی‌هایی دارد که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شویم.
لکوپلاکی همگن
یک لکه نازک سفید و یکنواخت است که ممکن است سطحی چروکیده یا برآمده داشته باشد که در سراسر آن ثابت است.
لکوپلاکی غیرهمگن
لکوپلاکیا یک لکه سفید یا سفید و قرمز با شکل نامنظم است که ممکن است سطح آن مسطح، برجسته یا بلند باشد. بعضی از انواع این بیماری دارای زخم‌ها و گره‌هایی هستند که تشخیص آن می‌تواند در پیش‌بینی خطر سرطانی بیماری به کمک شود. شانس سرطانی شدن در نوع غیرهمگن لکوپلاکیا تا هفت برابر بیشتر از سایر انواع است.
مصرف محرک‌هایی مصل سیگار و دخانیات در بروز بیماری لکوپلاکیا نقش دارند
علاوه بر این دو مورد اصلی، نوع نادری به نام لوکوپلاکیا وروکوز پرولیفراتیو وجود دارد که به ویروس اپشتین بار (نوعی ویروس تبخال) مرتبط است. لکوپلاکیا مودار دهانی نیز نتیجه ابتلا به همین ویروس است و بیشتر در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف مانند مبتلایان به ایدز مشاهده می‌شود.
درباره بیماری لثه بیشتر بدانید
راه های پیشگیری از لکوپلاکیا یا لکه های سفید دهان
رعایت بهداشت دهان و دندان و پرهیز از فعالیت‌هایی که ممکن است به پوشش دهان آسیب بزند، مهمترین و ساده‌ترین راه برای پیشگیری از بیماری لوکوپلاکیا است. پزشکان روش‌های توصیه‌شده برای جلوگیری از این بیماری را در چند نکته زیر خلاصه کرده‌اند:
- کاهش یا توقف مصرف الکل
- خودداری از مصرف هر نوع دخانیات مثل سیگار، تنباکو و…
- معاینه منظم دهان و دندان توسط دندانپزشک
- داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل
- خودداری از مصرف بیش از حد محصولات شوینده دهانی
- استفاده از کاندوم یا سایر محصولات محافظت‌کننده در حین مقاربت دهانی برای کاهش خطر انتقال بیماری HPV و…
- اطمینان از قرارگرفتن درست دندان مصنوعی، پروتز، بریس و… در جای خود
- پرهیز از جویدن محصولات دارای لبه‌های تیز مثل آب نبات
- تمیز نگه‌داشتن زخم‌های دهانی
- پرهیز از خوردن و نوشیدن غذاها و نوشیدنی‌های داغ
خودداری از مصرف نادرست و بیش از حد مواد شوینده دهانی به پیشگیری از لکوپلاکی کمک می‌کند
راه های درمان لکه های سفید در دهان یا لکوپلاکیا
درمان لکه‌های سفید دهانی معمولا با از بین بردن منبع تحریک مرتبط است. مثلا اگر این عارضه در اثر پرکردن دندان یا تماس نامناسب دندان مصنوعی با لثه باشد، با رفع این مشکلات برطرف می‌شود. لکوپلاکی ناشی از سیگارکشیدن هم با ترک سیگار و دخانیات بهبود می‌یابد.
“این عارضه بیشتر اوقات بی‌ضرر است و ضایعات ایجاد شده پس از حذف منبع تحریک معمولاً در چند هفته تا چند ماه بهبود می‌یابند. اگر حذف منبع تحریک برای کاهش لکوپلاکی نتیجه‌ای نداشته باشد، ممکن است پزشک عمل جراحی برای برداشتن ضایعه توصیه کند. دندانپزشک یا جراح دهان و دندان می‌توانند این عمل را انجام دهند. برای درمان نوع خاصی از این بیماری، یعنی لکوپلاکی مودار، نیاز به داروهای ضد ویروسی وجود دارد.”
درمان لکوپلاکیا در طب سنتی
اگرچه حفظ سلامت دهان و ترک عادت‌های مضر مثل کشیدن سیگار و قلیان بهترین راهکار برای درمان این بیماری است، اما راهکارهای دیگری در طب سنتی وجود دارد که می‌تواند به بهبود سریع‌تر این عارضه کمک کند، از جمله:
مصرف آنتی اکسیدان‌ها
مصرف محصولات گیاهی و طبیعی یا مکمل‌های حاوی ویتامین C، E و بتاکاروتن به صورت روزانه یک راهکار موثر برای بهبودی لکوپلاکی است (البته توجه کنید که مصرف مکمل بتاکاروتن در افراد سیگاری مجاز نیست).
دندانپزشک بعد از بررسی وضعیت دهان و دندان بیمار تصمیم می‌گیرد که از چه روش درمانی برای رفع لکوپلاکی استفاده کند
استفاده از چای سبز
مصرف سه گرم از مخلوط چای سبز، پلی فنول‌ها و رنگدانه‌های چای سبز به صورت خوراکی و قراردادن این مخلوط سه بار در روز بر روی ضایعات دهانی می‌تواند به بهبود آن کمک کند.
مصرف پروبیوتیک‌ها
استفاده از محصولات حاوی پروبیوتیک مثل ماست می‌تواند با باکتری‌ها و سایر عوامل بیماری‌زای دهانی که منجر به ایجاد لکه‌های سفید می‌شوند مبارزه کند.
کلام پایانی درباره لکوپلاکیا
لکه‌های سفید در دهان معمولا نگران‌کننده نیستند؛ اما در صورت ماندگاری و طولانی‌شدن، می‌توانند نشانه‌ای از بیماری لکوپلاکیا باشند. با توجه به افزایش خطر ابتلا به سرطان در این لکه‌ها، وضعیت آن‌ها باید توسط پزشک بررسی و اقدامات درمانی مناسب انجام شود. برای جلوگیری از لکوپلاکی، رعایت بهداشت دهان و دندان و ترک سیگار را فراموش نکنید.
